السلام علیک یا مولانا یا أباصالح المهدي
چکیده
در مسیر بندگی خدای متعال دعا نقش به سزایی دارد و در آیات و روایات به آن توجه فراوانی شده است. دعاهایی که از معصومین علیهم السلام بیان شده، از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که با این دعاها، خداوند متعال از منظر و از مجرای معرفت امام معصوم خوانده میشود.
یکی از این دعاها، دعای افتتاح است که از سوی حضرت ولی عصر (عج) صادر شده و ایشان به خواندن آن در شب های ماه مبارک رمضان سفارش فرموده اند.
این دعا سرشار از معارف اعتقادی است که سرآمد آنها، اعتقاد به امام زمان علیه السلام و مسئله غیبت است . آگاهی از مضامین عالی این دعا، بستر بهره مندی بیش از پیش را فراهم مینماید از این رو به شرح بخش هایی از این دعای نورانی پرداخته میشود.
شرح دعای افتتاح
مقدمه
از مؤثرترین راه های بندگی که انسان را در مسیر کمال قرار میدهد، دعا کردن است. این عمل به قدری در سیر و سلوک معنوی انسان به قدری اهمیت دارد که قرآن کریم آن را مایه توجه خداوند متعال به بنده معرفی کرده و چنین میفرماید:
قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ (1)
بگو: «اگر دعاى شما نباشد، پروردگارم هيچ اعتنايى به شما نمىكند. »
بر اساس همین آیه شریفه، دعا کردن افضل و برتر از تلاوت قرآن شمرده است. «الدُّعَاءُ أَفْضَلُ مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآن»(2)
همین جایگاه ویژه دعا در مسیر بندگی سبب شده تا آن را «برترین عبادت»(3) و «نور آسمان ها و زمین»(4) بنامند.
آنچه بر اهمیت و نقش سازنده دعا می افزاید، سطح معرفت و میزان اخلاص دعا کننده است؛ چرا که « ُ الْمَعْرُوفُ بِقَدْرِ الْمَعْرِفَة» (5) کار نیکو به اندازه معرفت انجام دهنده آن ارزش دارد. در دعا نیز چنین است اگر دعاکننده در عالی ترین درجات قرب الهی باشد و از سطح معرفتی بسیار والایی برخوردار باشد، ارزش دعای او و میزان تأثیرگذاری آن نیز در عالی مراتب قرار میگیرد.
از کوزه همان برون تراود که در اوست.
به همین جهت دعاهایی که از امامان معصوم (علیهم السلام) صادر شده، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و در این ادعیه عالی ترین معارف الهی یافت می شود که درهای بسیاری از معارف را به روی انسان میگشاید؛ چرا که ایشان در عالی ترین سطح معرفت خداوند متعال قرار دارند و دعاهایی که از زبان ایشان صادر میشود، عالی ترین کلمات است و با خواندن این ادعیه، خداوند متعال از زاویه دید و معرفت امام معصوم (علیه السلام) خوانده میشود.
خانم «آنه ماری شیمل» مستشرق و اسلام شناس آلمانی، بعد از ترجمه برخی از دعاهای صحیفه سجادیه به زبان آلمانی به تأثیر فوق العاده این دعاها بر غیر مسلمانان اعتراف کرده است. (6) و همین نشان از فطری بودن معارف نهفته در دعاهای معصومین (علیهم السلام) دارد .
دعاى افتتاح
دعاى افتتاح که از دعاهاى معروف شبهاى ماه رمضان است و به تعبیر بزرگان، رایحه خوشِ امام زمان (علیه السلام) از آن استشمام میشود، در كتابهاى معتبر شیعه آورده شده (7) و مورد اهتمام خاص اهل معرفت بوده است.
اين دعاى نورانى، توسط جناب محمد بن عثمان بن سعيد، دومین نایب خاص امام زمان (عج) در دوران غیبت صغری که حدود 40 سال عهده دار نیابت بوده، رسیده است. قرائن و شواهد مختلف نشان میدهد نوّاب امام زمان (عج)، مطلبی را از پیش خود بیان نمیکردند و هر آنچه که حضرت ولی عصر (عج) به ایشان میفرموده اند، در اختیار دیگران قرار میدادند. از این رو، قرابت و نزدیکی جناب حمد بن عثمان نشان میدهد، دعای افتتاح از سوی امام زمان عصر (عج) رسیده است. همچنین مرحوم علامه مجلسی v این محدّث نامدار و حدیث شناس خبره در کتاب« زاد المعاد» تصریح میفرماید که دعای افتتاح با سند معتبر از سوی صاحب زمان (علیه السلام) روایت شده است و حضرت (عج) شیعیان خود را به خواندن این دعا در شبهای ماه مبارک رمضان سفارش فرموده اند. (8) بنابراین این دعایی است که مورد توصیه شخص ایشان (عج) است و اهتمام به این دعای نورانی در ماه مبارک، موجب قرابت معنوی و جلب توجه خاص حضرتش (عج) میگردد.
با توجه به این نکته، دانستن و دقت در مضامین عالی این دعای گرانسنگ، در بهرهمندی از معارف آن و نورانی شدن باطن و پیمودن مسیر سلوک بندگی، کمک شایانی مینماید. بنابراین به شرح مختصری برخی از فقرات این دعای شریف پرداخته میشود.
مضامین دعای افتتاح
بررسی دعاهای مختلف صادر شده از معصومین (علیهم السلام)، نشان میدهد مضامین عمیق و متنوعی در این ادعیه نهفته است. برخی از این مضامین را میتوان در سه قسم تقسیم بندی نمود:
- اعتقادی: برخی از ادعیه، به تبیین مضامین اعتقادی همچون توحید، نبوّت، امامت و معاد میپردازند.
- تذکری: بعد از تبیین عقاید در پاره ای از ادعیه، برخی دیگر برای تقویت روحیه با جنبه ی تلقین و یادآوری بنیانهای اعتقادی بیان شده است. عقایدی همچون ایمان به خدا، پذیرش اسلام، اعتقاد به نبوت پیامبر اكرم (صلّی اللّه علیه وآله) و اقرار به امامت حضرات ائمه (علیهم السلام).
- تذکیه ای: ادعیه که همراه با توبه و استغفار است و به بنده، چگونگی استغفار و اعتراف به گناهان در پیشگاه الهی را آموزش میدهد.
- تربیتی: برخی از ادعیه به بیان مسائل تربیتی، اخلاقی و اجتماعی همچون احترام به والدین و تربیت فرزند و ... میپردازند.
این دعای شریف را میتوان به بخشهای زیر تقسیم نمود:
بخش اول
بیان برخی از اعتقادات نسبت به توحید و بیان صفات و کمالات باری تعالی در قالب حمد و ثناى الهى.
بخش دوم
تبیین جایگاه پیامبر اکرم (صلّی اللّه علیه و آله) و خاندان پاک ایشان و بیان فضائل و کمالات آن بزرگواران در قالب درود و صلوات بر ایشان.
بخش سوم
آخرین بخش این دعا درباره امام زمان (عج) و بیان اعتقاد به ایشان و گلایه از غیبت و دعا برای تعجیل در ظهور و تشکیل دولت کریمه ایشان و آرزوی خدمت گزاری در حکومت عدل آن بزرگوار است.
با عنایات حضرت ولی عصر (عج) در هر روز به توضیح قسمت هایی از این بخشها پرداخته میشود. باشد که مورد الطاف بی شمار ایشان قرار بگیرد.
____________________________
- فرقان،77
- مكارم الأخلاق، ص: 389
- تنبیه الخواطر، ص 463.
- كافی، ج 2، ص 468
- بحار الأنوار، ج44، ص: 196
- ماهنامه پیام زن، ۱۳۸۱ش، شماره ۱۲۱.
- اقبال الاعمال، ج 1 ص 138؛ تهذيب، ج 3، ص 108؛ مصباح المجتهد (شيخطوسى)، ص 577؛ مصباح كفعمى، ص 770، بلد الامين (كفعمى)، ص 193.
- زاد المعاد، ص86