بسم الله الرحمن الرحیم
اللهمّ صلّ علی محمّد و آله الطیبین الطاهرین و العن أعدائهم أجمعین
پیام غدیر(11)
علی علیه السلام الگویی جاودان

مَعاشِرَالنّاسِ، فَضِّلُوا عَلِیّاً فَإِنَّهُ أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدی مِنْ ذَکَرٍ و أُنْثی ما أَنْزَلَ الله الرِّزْقَ وَبَقِی الْخَلْقُ. مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَی قَوْلی هذا وَلَمْ یُوافِقْهُ. أَلا إِنَّ جَبْرئیلَ خَبَّرنی عَنِ الله تَعالی بِذالِکَ وَیَقُولُ: «مَنْ عادی عَلِیّاً وَلَمْ یَتَوَلَّهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَتی وَ غَضَبی»، (وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوالله - أَنْ تُخالِفُوهُ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِها - إِنَّ الله خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ).
مَعاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ جَنْبُ الله الَّذی ذَکَرَ فی کِتابِهِ العَزیزِ، فَقالَ تعالی (مُخْبِراً عَمَّنْ یُخالِفُهُ): (أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتا عَلی ما فَرَّطْتُ فی جَنْبِ الله).
ای مردم، علی را فضیلت دهید که او افضل مردم بعد از من از مرد و زن است تا مادامی که خداوند روزی را نازل می کند و خلق باقی هستند. ملعون است ملعون است، مورد غضب است مورد غضب است کسی که این گفتار مرا رد کند و با آن موافق نباشد. بدانید که جبرئیل از جانب خداوند این خبر را برای من آورده است و می گوید: «هر کس با علی دشمنی کند و ولایت او را نپذیرد لعنت و غضب من بر او باد». هر کس ببیند برای فردا چه پیش فرستاده است. از خدا بترسید که با علی مخالفت کنید و در نتیجه قدمی بعد از ثابت بودن آن بلغزد، خداوند ازآنچه انجام می دهید آگاه است.
ای مردم، او(علی) «جنب الله» است که خداوند در کتاب عزیزش ذکر کرده و درباره کسی که با او مخالفت کند فرموده است: «ان تقول نفس یا حسرتا علی ما فرطت فی جنب الله»، «ای حسرت بر آنچه درباره جنب خداوند تفریط و کوتاهی کردم».


علی علیه السلام الگویی جاودان
معنای خاتمیّت دین اسلام، کافی بودن محتوای این دین برای هدایت بشریّت تا روز قیامت است. برنامه‏ای که در این دین آسمانی ارائه شده است قابلیّت هدایت بشر در تمامی زمانها و مکانها را دارد. رسول گرامی اسلام و ائمه معصومین علیهم السلام به عنوان الگوهای جاودانه‏ای هستند که تا روز قیامت هر انسانی می‏تواند از آنان در راه رشد و کمال خواهی خود می‏تواند بهره‏مند شود. (فَإِنَّهُ أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدی مِنْ ذَکَرٍ و أُنْثی ما أَنْزَلَ الله الرِّزْقَ وَبَقِی الْخَلْقُ) بررسی رفتارهای این الگوها نیازمند دقّت فراوان است؛ زیرا دسته‏ای از رفتارهای معصومین علیهم السلام جنبه شخصی دارد که متناسب با آن دوران و افراد حاضر در این مقطع زمانی بوده است و قابلیّت تعمیم به افراد دیگر و زمان‏های آتی را ندارد. اما بسیاری از رفتارها و گفتارهای آن حضرات جنبه عمومی داشته و جنبه الگو برای بشریّت تلقّی می‏شود. به عنوان نمونه می‏توان به عهدنامه مالک اشتر(1) اشاره کرد که علی بن ابیطالب علیه السلام در این نامه دستورات کلی برای حکومتداری اسلامی و الگوی حکمرانی اسلامی را تبیین کرده است.
راز این جاودانگی، انطباق دستورات دین اسلام با فطرت انسانی است؛ انسان مانند دیگر مخلوقات دارای سرشت و فطرتی است که او را به سوی تکمیل نواقص و برطرف ساختن نیازها هدایت می‏کند. تمامی انسانها به دلیل اشتراک در انسانیّت، مصلحت و مفسده واحدی دارند؛ یعنی انسانیّت هر انسانی اقتضای یک مصلحت و مفسده خاص دارد و همه افراد بشر در این امر مشترک هستند؛ پس انسان بیش از یک سعادت و شقاوت ندارد و به همین دلیل باید یک راه معیّن و چارچوب واحد برای تمامی انسان‏ها تعریف شود. این چارچوب زندگی باید بر اساس فطرت انسانی و نوع خلقت او تعریف شود و به دلیل اینکه فطرت، امری دائمی و غیر قابل تغییر است، چارچوب تعریف شده بر این اساس نیز ثابت و همیشگی بوده و تمامی انسان‏ها را به سعادت راهنمایی خواهد کرد: فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتي‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْديلَ لِخَلْقِ اللَّه‏(2)

خبث نفس منشأ انکار ولایت
قرآن کریم در آیات مختلف از لعن خداوند نام برده است که یکی از این مواضع انکار بعد از ایمان و اقامه حجّت است. قرآن کریم تصریح می‏کند که کفر ورزیدن پس از روشن شدن حق و اتمام حجّت، ظلمی است که دارنده آن به رستگاری و سعادت نائل نخواهد آمد: كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْماً كَفَرُوا بَعْدَ إيمانِهِمْ وَ شَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جاءَهُمُ الْبَيِّناتُ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ. أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعين‏(3) کفر در این صورت ناشی از عناد و خباثت نفس است و بی‏تردید در چنین حالتی امکان هدایت وجود ندارد. پیامبر گرامی اسلام با اتمام حجت بر ولایت علی بن ابیطالب، انکار کننده آن را مورد لعن و غضب الهی معرّفی می‏کند که امکان هدایت برای وی وجود ندارد. نکته مهم آن است که بسیاری از افراد جامعه اسلامی پس از رحلت نبی گرامی اسلام دچار این انکار شدند و بی‏شک جامعه‏ای که اکثریت افراد آن از حق رویگردان شده باشند از مسیر اصلی اسلام انحراف فراوان یافته و به راحتی قابل هدایت نیست!

علی علیه السلام مصداق جَنْبِ اللَّه
یکی از نکات مهم خطبه غدیر، استشهاد پیامبر گرامی اسلام به آیات گوناگون قرآن کریم و تطبیق آن‏ها بر شخص علی بن ابیطالب علیه السلام است تا مسلمانانی که روزانه آیات قرآن را تلاوت می‏کنند به مصادیق حقیقی آیات علم داشته باشند و راه اصلی این کتاب آسمانی را گم نکنند. رسول گرامی اسلام مصداق «جنب الله» در آیه شریفه: أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتى‏ عَلى‏ ما فَرَّطْتُ في‏ جَنْبِ اللَّه‏(4) را امیرالمؤمنین علیه السلام ذکر می‏کند. تفریط به معنای اهمال کاری و کوتاهی در کاری است که باید به صورت فوری اقدام شود تا وقت آن فوت نشود. حسرت خوردن به معنای اندوهگین شدن از چیزی است که وقت آن گذشته و دیگر امکان جبرانی وجود ندارد. منکر ولایت علی بن ابیطالب در روز قیامت حسرت خواهد خورد که چرا در وقت مناسب اعتراف به ولایت آن حضرت نکردم و در ولایت‏پذیری کوتاهی کردم اما افسوس که فرصت جبرانی وجود ندارد.

پی‏نوشت:
1. نهج البلاغه، نامه53
2. روم: 30
3. آل عمران: 86-87
4. زمر: 56