زيارت در فرهنگ شیعه ، تمايل قلبی و جوشش درونی نسبت به اهل بیت (ع) است. زیارت از منظر علم فقه، از مصاديق تولی و تبری است و از منظر علم کلام، عهد و پيوند با اهل بیت است.
زيارت با معرفت، ۲ ویژگی دارد:
١. زائر، باید از امور مادی منصرف شود و فقط قصد زیارت ائمه معصومين را داشته باشد. در روایت است که: "ما را زيارت کنيد و سپس بازگرديد" یعنی در کنار زيارت، انگيزهی ديگری نداشته باشید.
۲. زائر ، ائمه معصومين را حیّ و حاضر بداند. اگرچه در ظاهر حيات مادی ندارند، اما زندهاند و نزد پروردگار جایگاه خاصی دارند.
زيارت، وفای به عهد است
امام رضا (ع) در حديثی فرمودند: "برای هرامام در هر زمانی، برای شيعيان عهد و پيمانی است و اگر کسی بخواهد به عهدش خوب و تمام وفا کند بايد به زيارت قبورشان مشرف شود. اگر کسی با اشتياق به زيارت رفت و در اين رغبت صادق بود، امامان معصوم در روز قيامت شفيع او خواهند بود"
از ديدگاه اهل بيت، زيارت نوعی وفای به عهد است که انجام آن واجب است. در قرآن آمده: "و به عهد خود وفا كنيد، كه از عهد سؤال میشود"
حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند: "هرکس به حج برود اما من را (مزار پیامبر در مدینه) زيارت نکند، در حق من جفا کرده است"
در هر زمانی میتوان به زيارت اهل بيت مشرف شد اما برخی ايام، خاص زیارت هستند، مانند زیارت اربعین حضرت سیدالشهداء (ع).
در روایات برای حضرت امام رضا (ع)، ۲۳ تا ۲٥ ذيقعده بعنوان ايام زيارت مخصوصه آمده است.
با فضیلتترین زیارت
راوی از امام جواد (ع) پرسيد: زيارت پدرتان با فضیلتتر است يا حضرت سيدالشهداء(ع) ؟
حضرت فرمودند: "زيارت پدرم برتر است؛ چون همگان امام حسين ع را زيارت میکنند، اما پدرم را فقط طائفهی خاصی زيارت میکنند"
چرا زیارت امام رضا ع بالاتر است؟
در تاريخ، گروهها و فرقههای مختلفی از شيعه منشعب شدهاند. مانند: چهار امامی، شش امامی (اسماعيليه)، هفت امامی (واقفيه) و ... که اعتقاد و باور همگی آنها به امامت ناقص است. همهی آنها به امامت امام علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) اعتقاد دارند. به همین جهت است که میگوییم زيارت امام حسين (ع) عموميت دارد.
اما در تاریخ، کسانيکه امامت و ولايت حضرت رضا ع را قبول کردهاند، در پذیرش اصل امامت و مصداق آن، تا امام دوازدهم دچار تردید و انشعاب نشده و شيعه دوازده امامی نام گرفتهاند. لذا در روایت، خواص نام برده میشوند. اين خواص، خواص معرفتی هستند نه خواص جمعيتی.
زيارت ، انجام وظيفه است
ما نسبت به تمام فرائض، تکلیف داريم. اگر ائمه معصومين روايتی در فضيلت عبادتی بيان کردهاند و آن را برتری دادهاند، ما حق نداريم فقط آن عبادت خاص را انتخاب کنيم و از بقیه غافل شويم. زيارت اهل بيت، وفای به عهد و اظهار مودت به ايشان است و طبق آیات قرآن، امری واجب است. پس زيارت ائمه معصومين فقط به قصد ثواب نیست بلکه تکلیف است.
دليل اعتقاد و ارادت نسبت به ائمه معصومين (ع)
در زيارت جامعه کبيره آمده است: "خدايا! همانا اگر از پیامبر اسلام حضرت محمد ص و از اهل بيت برگزيدهی او که همان امامان ابرار هستند، کسی را برتر و مقربتر نزد تو میيافتم، آنان را بعنوان شفیع خود انتخاب میکردم"