بسم الله الرحمن الرحیم


مؤلفه دوم اخوت، سخاوت است.

«سخاوت یعنی انسان در موارد لازم به طور شایسته، دست و دل بازی کند و از امکانات مادی و معنوی خودش، دیگران را بهره‌مند سازد».

امام صادق(ع) می‌فرمایند: السَّخِيُّ الْكَرِيمُ الَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ فِي حَقِّ اللهِ؛ سخی، انفاق‌کننده‌ای است که مالش را در یک جای لازم و به حق مصرف می‌کند.

مرتبه بالاتر، مسأله جود است. جود، اعطاء کردن است بدون اینکه ناهنجاری و نا به سامانی پیش بیاید.
جود فقط کار خدا است. به هر کسی هر چقدری که بخواهد می‌بخشد. در مرتبه بعد، جود، کار اولیاء الهی است که در رأس همه وجود مقدس حضرت ختمی‌مرتبت و دوازده جانشین بر حق او هستند.

واژه سخاوت در قرآن نیامده است، اما سه مترادف دارد که در قرآن آمده که اهمیت این حقیقت را نشان می‌دهد.

گاهی با واژه اعطاء از مسأله سخاوت یاد شده است.

در سوره مبارکه لیل آیه 5 می‌فرماید: فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‏ وَ اتَّقى؛ و اما آن کسی که در راه خدا انفاق کند و تقوا پیشه کند.

گاهی با واژه اطعام از سخاوت تعبیر شده است.

در سوره مبارکه انسان آیه 8 می‌فرماید: وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‏ حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ أَسيراً؛ با همه احتیاجی که به آن داشتند(هنگام افطار) آن را به مسکین و یتیم و اسیر اطعام کردند.

گاهی با واژه انفاق از سخاوت یاد شده است.

در سوره مبارکه بقره آیه 274 می‌فرماید: الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِيَةً؛ کسانی که چه شب باشد و چه روز و چه در خفا باشد و چه در علن، مالشان را انفاق می‌کنند.

سخاوت، یک حقیقت قرآنی است که در جامعه شایسته یافت می‌شود نه در هر جامعه‌ای. شما زمانی سخاوت می‌کنید که دیگران را برادر خودتان و از خودتان بدانید. تا زمانی که اصل اخوت در جامعه نباشد هرگز چنین کاری را نمی‌کنید؛ بلکه در ذهنتان این است که یک روزی هم وجود دارد به نام روز مبادا، و اسم آن را دوراندیشی می‌گذارید.

سوره مبارکه بقره آیه 62 می‌فرماید: فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ برای کسانی که انفاق می‌کنند اجری نزد پروردگار هست. (نمی‌گوید بهشت هست، می‌گوید نزد پروردگار)

در سوره قمر فرموده است: إِنَّ الْمُتَّقينَ في‏ جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ في‏ مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَليكٍ مُقْتَدِرٍ؛ متقین در باغ‌ها و کنار رودها نزد ملیک مقتدر نشسته‌اند.

سخاوت، یک حالت درونی است. قرآن سخاوت را علامت اهل ایمان دانسته است.

در سوره مبارکه انفال آیات 2 و 3 فرموده است: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذينَ إِذا ذُكِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إيماناً وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ؛ این است و جز این نیست که اهل ایمان، هر گاه یاد خدا می‌افتند؛ ترس، تمام وجودشان را می‌گیرد که در نتیجه عظمت خدا است. زمانی که آیات الهی بر این‌ها خوانده می‌شود ایمانشان اضافه می‌شود. اهل توکل به خدا هستند. اقامه نماز دارند. و از آنچه که ما به آن‌ها می‌دهیم انفاق می‌کنند.

سخاوت، از نظر ارزش، هم‌ردیف نماز است.

در سوره مبارکه بقره آیه 3 می‌فرماید: الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ؛ کسانی که به ملکوت ایمان دارند و اقامه نماز می‌کنند و از آنچه به آن‌ها داده‌ایم انفاق می‌کنند.

در سوره مبارکه ابراهیم آیه 31 می‌فرماید: قُلْ لِعِبادِيَ الَّذينَ آمَنُوا يُقيمُوا الصَّلاةَ وَ يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ؛ به بندگان من که ایمان آورده‌اند بگو اقامه نماز کنند و از آنچه ما به آن‌ها داده‌ایم انفاق کنند.

ما سه نوع عبادت داریم:
1. عبادت روحی که نامش تفکر است.
2. عبادت مالی که نامش انفاق است مانند خمس و زکات و...
3. عبادت بدنی مانند نماز و روزه و ...

بین این سه قسم، ارزشی‌ترین عبادت، عبادت روحی است که فرموده‌اند: تَفَکُّرُ سَاعَةٍ أَفضَلُ مِن عِبَادَةِ سَبعینَ سَنَةٍ؛ یک ساعت فکر کردن از هفتاد سال عبادت(مالی و بدنی) بهتر است.

بین آن دو عبادت دیگر کدامیک برتر است؟
امام صادق(ع) فرموده‌اند: شَابٌّ سَخِيٌّ مُرَهَّقٌ فِي الذُّنُوبِ أَحَبُّ إِلَى اللهِ مِنْ شَيْخٍ عَابِدٍ بَخِيلٍ؛ جوان سخاوتمند که غرق در گناه است نزد خداوند محبوب‌تر است از پیرمردی که عبادت بدنی دارد ولی بخیل است.

اگر کسی سخی باشد امید نجات در او وجود دارد

قَالَ رَسُولُ اللهِ: تَجَافَوْا عَنْ ذَنْبِ السَّخِيِّ فَإِنَّ اللهَ آخِذٌ بِيَدِهِ كُلَّمَا عَثَرَ؛ از گناه و لغزش انسان‌های سخاوتمند، چشم‌پوشی کنید. خداوند روزی دست او را می‌گیرد.

مصداق مهم سخاوت در دوره کنونی جامعه ما، بحث قرض الحسنه است.

مصداق دیگر این است که اگر پولی را به کسی قرض دادید به او مهلت بدهید. مهلت دادن به بدهکار، یکی از عالی‌ترین مراتب سخاوت است.
اگر بدهکار شما نداشته و از دار دنیا رفته است او را حلال کنید. این عالی‌ترین است.

از پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) نقل شده است: السَّخِيُّ قَرِيبٌ مِنَ اللهِ وَ قَرِيبٌ مِنَ النَّاسِ وَ قَرِيبٌ مِنَ الْجَنَّةِ؛ آدم سخی نزدیک و مقرب به خداوند است. نزد مردم عزیز است. نزدیک‌ترین فرد به بهشت است.

پیامبر(ص) به عدی ابن حاتم، پسر حاتم طائی فرمودند: دُفِعَ عَنْ أَبِيكَ الْعَذَابُ الشَّدِيدُ لِسَخَاءِ نَفْسِهِ؛ عذاب شدید از پدرت برداشته شد به خاطر سخاوتی که داشت.

یکی از مشکلات حضرت موسی، فرعون بود که غرق شد. یکی هم قارون بود که دفن شد. یکی هم سامری بود. قرار بود حضرت موسی سی روز به طور برود. ده روز تأخیر کرد. سامری، گوساله ساخت و مردم را منحرف کرد.
أَوحَی اللهُ إِلَی مُوسی أن لَا یَقتُلَ السَّامِرِیَّ فَإِنَّهُ سَخِیٌّ؛ خداوند متعال به جناب موسی وحی کرد که سامری را نکش؛ چون او سخی است.

امام صادق(ع) فرموده است: السَّخَاءُ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِيَاءِ؛ سخاوت از اخلاق پیامبران است.

الآن یک عده می‌گویند: ما هم دلمان می‌خواهد سخاوت داشته باشیم؛ ولی دستمان تنگ است و پولمان به آخر ماه نمی‌کشد. حرف آخر در باب سخاوت پاسخ به همین حرف است.

قَالَ عَلِیٌّ عَلَیهِ السَّلَامُ: أفضَلُ الجُودِ مَا کَانَ عَن عُسرَةٍ؛  برترین بخشندگی زمانی است که در تنگدستی اتفاق می‌افتد.