بسم الله الرحمن الرحیم

مؤلفه چهارم در ساخت جامعه شایسته بر مبنای اصل اخوت، مسأله غیرت است.
غیرت، یک واکنش مبتنی بر محبت است. تا زمانی که انسان نسبت به چیزی محبت نداشته باشد نسبت به آن مسأله، واکنش غیرت را نشان نمی‌دهد. منشأ بی غیرتی، بی‌محبتی است.

در بحث محبت، مُحِب داریم و محبوب.
محب، آن کسی است که اظهار محبت می‌کند. محبوب، آن کسی است که محبت نثار او می‌شود.
«غیرت، قطع تعلق دیگران نسبت به محبوب شما است».

غیرت، واکنشی است که موجب حفظ و صیانت محبوب می‌گردد که حفظ آن، لازم و ضروری است.
آن چیزی که صیانت از آن لازم است و ضرورت دارد، بر اساس تفکر افراد با هم متفاوت است؛ اما عموماً این هفت مورد را می‌پذیرند. ممکن است که موارد دیگری هم باشد.

1. غیرت نسبت به دین
2. غیرت نسبت به مملکت یعنی مرز جغرافیایی
3. غیرت نسبت به جامعه (جامعه یعنی افرادی که در یک جا زندگی می‌کنند.)
4. غیرت نسبت به ناموس
5. غیرت نسبت به اولاد
6. غیرت نسبت به آبرو
7. غیرت نسبت به مال

بر اساس تعریفی که ذکر کردیم اینطور توجیه می‌شود که بر اساس غیرتی که نسبت به مملکتتان دارید، اگر ببینید که دیگران مملکت شما را در خطر قرار می‌دهند، تعلق آن‌ها از وطنتان را قطع می‌کنید و به صیانت از مملکت روی می‌آورید. بخشی از غیرت در رابطه با دین شما مطرح می‌شود. وقتی دین شما از ناحیه یک عده مورد تعرض قرار بگیرد، چون نسبت به دینتان عِرْق و محبت دارید، برای قطع تعلق دیگران و به جهت حفظ و صیانت از دین، در صدد بر می‌آیید.

دستاورد غیرت، عزت و بزرگ‌منشی است؛ ولی آن چیزی که باعث می‌شود شما غیور باشید، شجاعت است. تا زمانی که صفت شجاعت را نداشته باشید نمی‌توانید غیور باشید.

 غیرت، سه علامت دارد:
1. باید نسبت به یک چیزی، محب باشید.
2. باید انسان شجاعی باشید. ممکن است شخصی مملکتش را بسیار دوست داشته باشد؛ ولی خیلی هم ترسو باشد.
3. شناخت ارزش‌ها. تا ارزشی را نشناسیم نمی‌توانیم از آن دفاع کنیم.

غیرت، یک صفت الهی است مانند حلم و سخاوت و احسان که آن‌ها هم الهی بودند.

رهبران آسمانی به ما فرموده‌اند: تَخَلَّقُوا بِأَخلَاقِ اللهِ؛ خودتان را به اخلاق الهی آراسته کنید. یعنی سخی و محسن و حلیم و غیور شوید. وقتی شما، اخلاقی شبیه حضرت حق پیدا کردید، جامعه شما، جامعه شایسته می‌شود.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: إِنَّ اللهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى غَيُورٌ يُحِبُّ كُلَّ غَيُورٍ وَ لِغَيْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ؛ همانا خداوند متعال غیرت دارد و هر غیوری را دوست دارد. و به خاطر غیرت حضرت حق است که از زشتی‌ها و بدی‌ها چه ظاهری و چه باطنی و مخفی، بدش می‌آید.

حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرموده‌اند: غیرت، طبیعت و حقیقت انسان است. انسان را بر سرشت غیرت خلق کرده‌اند.

حضرت امیر(ع) می‌فرمایند: فَلْيَغَرِ الْمُؤْمِنُ إِنَّهُ مَنْ لَا يَغَارُ فَإِنَّهُ مَنْكُوسُ الْقَلْبِ؛ واجب است که مؤمن، غیور باشد. اگر کسی غیور نبود از حالت طبیعی خودش خارج شده و وارونه است.

غیرت، صفت انبیاء است.

امام صادق(ع) فرمودند: إِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً قَطُّ إِلَّا صَاحِبَ مِرَّةٍ؛ خداوند پیامبری را به نبوت مبعوث نکرد مگر اینکه غیور باشد. یعنی عاشق امتش باید باشد تا برای این امت از جان‌گذشتگی کند.

غیرت، نشانه ایمان است.

حضرت رسول(ص) می‌فرمایند: إِنَّ الْغَيْرَةَ مِنَ الْإِيمَانِ؛ غیور بودن از جنس ایمان است.

و نیز فرمودند: أَرْغَمَ اللهُ أَنْفَ مَنْ لَا يَغَارُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ؛ خداوند مؤمنینی را که غیرت نمی‌ورزد به مذلت و خواری دچار می‌کند.

زمانی انسان می‌تواند غیور باشد که افراد جامعه برای او مهم باشند. این اهمیت زمانی حاصل می-شود که اشخاص حس کنند افراد جامعه، برادران آن‌ها هستند.

مصادیق غیرت

یکی از موارد غیرت، غیرت در مورد وطن است.
پیامبر(ص) فرموده‌اند: حُبُّ الوَطَنِ مِنَ الإیمَانِ؛ دوست داشتن وطن از ایمان است.

کسانی که ادعا می‌کنند وطنشان را دوست دارند ولی ایمان ندارند (یعنی ملی‌گراها) مرز و بوم این مملکت را حفظ نکرده‌اند. آن‌هایی که مرز و بوم این کشور را حفظ کرده‌اند کسانی بوده‌اند که در سنگرهایشان زیارت عاشورا می‌خواندند.

انسان غیور از منابع و منافع کشور دفاع می‌کند. قراردادی را امضاء نمی‌کند که به ضرر این کشور باشد. منابع انسانی و منابع اقتصادی این کشور را حفظ می‌کند.‌ برای انسان غیور، مهاجرت افراد این مملکت، گران تمام می‌شود؛ چون سرمایه‌های این مملکت هستند. در مصرف سرمایه‌های ملی و منابع انرژی و جنگل‌ها و دریاها و این قبیل امور، اسراف و تبذیر ندارد و در حفظش کوشا است.

یکی از موارد غیرت، تلاش در جهت حفظ مال و صیانت از آن است.
این به حکم عقل است و شرع مقدس نیز این حکم عقل را امضاء می‌کند؛ چون حفظ و حراست هر چیزی که باعث تداوم زندگی بشر بشود مشروع است و داشتن ثروت، مایه حفظ و تداوم زندگی بشر خواهد بود.

در بینش اسلامی، مال‌پرستی و تکاثر و ثروت‌اندوزی و وابستگی به مال خوب نیست. ولی  کَلِّ بر جامعه بودن هم خوب نیست.

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَلْقَى كَلَّهُ عَلَى النَّاسِ؛ آن کسی که خودش را کَلِّ بر دیگران کند از رحمت خدا دور است.

حضرت رضا(ع) می‌فرماید: الَّذِي يَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا يَكُفُّ بِهِ عِيَالَهُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ اجر کسی که از فضل خدا، روزی به دست می‌آورد تا نان‌خورهای خودش را تأمین کند، از مجاهد در راه خدا بیشتر است.

حضرت کاظم(ع) فرموده‌اند: إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيُبْغِضُ الْعَبْدَ النَّوَّامَ إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيُبْغِضُ الْعَبْدَ الْفَارِغَ؛ خداوند، بنده پرخواب و بیکار را دوست ندارد.

یکی دیگر از موارد غیرت، غیرت در مورد ناموس و خانواده است.

ما نسبت به خانواده، دو تکلیف و مسؤولیت داریم.
1. تأمین نیازهای مادی مانند مسکن و غذا و لباس و تحصیل و بهداشت. هر مردی باید این‌ها را تأمین کند.
2. تأمین نیازهای معنوی.

در سوره مبارکه تحریم آیه 6 می‌فرماید: يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خودتان و خانواده‌تان را از آتش جهنم دور نگه دارید.
این آیه شامل نیازهای معنوی خانواده هستند. وقتی نیازهای خانواده را تأمین کردید، حفظ و حراست از آن‌ها غیرت می‌خواهد.

غیرت در رابطه با ناموس چیست؟
غیرت باید موجب حفظ خانواده بشود مخصوصاً در رابطه با همسر، نه باعث اسارت خانواده. بعضی از چیزهایی که به غلط اسمش غیرت گذاشته می‌شود، بدگمانی نسبت به خانواده است که بیماری سوء ظن است.

در سوره مبارکه حجرات آیه 12 می‌فرماید: يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ؛ از گمان‌هایتان اجتناب کنید که برخی از آن‌ها گناه است.

دفاع از خانواده، یک حد افراط دارد و یک حد تفریط. حد افراطش تبعیت کردن از بدگمانی و سوء ظن است که باعث سخت‌گیری نسبت به خانواده می‌شود. حد تفریطش بی توجهی به خانواده است.

حضرت رسول اکرم(ص) فرموده‌اند: مِنَ الغَیرَةِ غَیرَةٌ یُبغِضُهُ اللهُ وَ رَسَولُهُ وَ هِیَ غَیرَةُ الرَّجُلِ عَلَی اَهلِه مِن غَیرِ رَیبَةٍ؛ یک نوع از غیرت هست که خداوند و رسول خداوند، آن را دوست ندارند و آن، زمانی است که مرد بی جهت و نابه‌جا نسبت به اهل و عیالش سخت‌گیری می‌کند.

منشأ غیرت‌های بی جهت، بی اعتمادی است، نه تفکر ارزشی.

 امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: إِيَّاكَ وَ التَّغَايُرَ فِي غَيْرِ مَوْضِعِ الْغَيْرَةِ فَإِنَّ ذَلِكَ يَدْعُو الصَّحِيحَةَ مِنْهُنَّ إِلَى السَّقَمِ؛ از غیرت‌های بی جا بر حذر باش. چرا که چنین غیرتی، انسان سالم را مریض می‌کند و آدم پاکدامن را به بدگمانی دچار می‌کند.

سومین ویژگی غیرت این است که شخص باید ارزش‌ها را بشناسد؛ چون غیرت، دفاع از ارزش‌ها است. باید بفهمیم ارزش همسر و دختر چیست و همسر و دختر ارزشی، چه ویژگی‌هایی دارند تا در حفظ و حراست آن تلاش کنیم.