بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
اَلحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمینَ وَ الصَّلاةُ وَ السَّلامُ عَلی خَیرِ خَلقِه مُحَمَّدٍ وَ عَلی عِترَتِهِ الطّاهِرینَ وَ اللَّعنُ الدائِمُ عَلی اَعدائِهِم اَجمَعینَ مِنَ الآنَ إلی لِقاءِ یَومِ الدّینِ آمّینَ یا رَبَّ العالَمینَ
یکی از این مؤلفه‌های جامعه شایسته ، صبر است.
صبر یعنی انسان در مقابله با حوادث و مشکلات و گرفتاری‌ها، مضطرب و دچار تشویش خاطر نشود و از نظر ذهنی، آرامش خودش را از دست ندهد و از نظر رفتاری دچار ناهنجاری نگردد.
شما می‌بینید کوهی از مصیبت بر وجود نازنین حضرت زینب سلام الله علیها وارد می‌شود و ایشان می‌فرماید: "مَا رَأَیتُ إِلَّا جَمِیلاً؛ جز زیبایی، چیزی ندیدم." یعنی آرامشش را از دست نداده است.
هر عملی نزد خداوند، پاداشی دارد و در قرآن کریم و روایات، پاداش هر عملی ذکر شده است مگر پاداش صبر.
سوره مبارکه زمر آیه 10 می‌فرماید: " إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ؛ صابران اجر و پاداش خود را بی‌حساب دریافت می‌دارند! "
از وجود نازنین حضرت ختمی‌مرتبت است که می‌فرماید: "وَ إِذَا نُشِرَتِ الدَّوَّاوِينُ وَ نُصِبَتِ الْمَوَازِينُ لَمْ يُنْصَبْ لِأَهْلِ الْبَلَاءِ مِيزَانٌ وَ لَمْ يُنْشَرْ لَهُمْ دِيوَانٌ ثُمَّ تَلَی هذِهِ الآیَةَ؛ در آن زمان که نامه عمل را باز می‌کنند تا در ترازوی عدل الهی بسنجند، برای صابران در امتحان، هیچ میزانی وجود نخواهد داشت و هیچ نامه عملی باز نمی‌شود. سپس حضرت رسول همین آیه (زمر/10) را تلاوت کردند."
سوره مبارکه انسان آیه 12 می‌فرماید: "وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً؛ پاداش انسان‌های صابر به خاطر صبری که کردند بهشت است."
سوره مبارکه زخرف آیه 71 می‌فرماید: "فيها ما تَشْتَهيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ؛ در بهشتِ صابران، هر چه که می‌خواهند و هر چه که چشمشان از آن لذت می‌برد وجود دارد."
این مرتبه از بهشت برای همه بهشتیان نیست. برای کسانی است که بدون حساب وارد بهشت می-روند؛ یعنی صابران.
صبر، صفت انبیاء است.
سوره مبارکه ص آیه 44 در باب حضرت ایوب علیه السلام می‌فرماید: "إِنَّا وَجَدْناهُ صابِراً نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ؛ ما او را بنده صابری یافتیم. بنده خوبی است. او در عبودیت کامل است."
در سوره مبارکه معارج آیه 5 به پیامبر(ص) دستور داده‌اند: "فَاصْبِرْ صَبْراً جَميلاً؛ پس صبر جمیل پیشه کن"
امام باقر علیه السلام در تعریف صبر جمیل فرموده‌اند: "ذَلِكَ صَبْرٌ لَيْسَ فِيهِ شَكْوَى إِلَى النَّاسِ؛ صبر جمیل، صبری است که انسانِ مصیبت‌دیده به مردم شکایت نمی‌کند(نه شکایت زبانی و نه شکایت حالی)"
صبوری در مقابل مصیبت‌ها با گریه کردن منافاتی ندارد همچنان که وقتی فرزند بزرگوار حضرت ختمی‌مرتبت، یعنی جناب ابراهیم که از دنیا رفت، پیامبر(ص) گریه کردند. شخصی به پیامبر عرض کرد: یا رسول الله! شما همیشه ما را به صبوری امر می‌کردید. چرا الان گریه می‌کنید؟ حضرت فرمود: " تَدْمَعُ الْعَيْنُ وَ يَحْزَنُ الْقَلْبُ وَ لَانَقُولُ مَا يُسْخِطُ الرَّبَّ؛ چشم اشک‌ریزان است. قلب، سوزان است؛ ولی حرفی نمی‌زنیم که پروردگار ناراضی و خشمگین بشود"
حضرت ختمی‌مرتبت سه نوع صبر را معرفی می‌کنند: " الصَّبْرُ ثَلَاثَةٌ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ وَ صَبْرٌ عَلَى الطَّاعَةِ وَ صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِيَةِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمُصِيبَةِ حَتَّى يَرُدَّهَا بِحُسْنِ عَزَائِهَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَلَاثَمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ وَ مَنْ صَبَرَ عَلَى الطَّاعَةِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ سِتَّمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَى الْعَرْشِ وَ مَنْ صَبَرَ عَنِ الْمَعْصِيَةِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ تِسْعَمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَى مُنْتَهَى الْعَرْشِ؛ صبر، سه نوع است؛ صبر در گرفتاری‌ها و صبر دراطاعت (مقام تکلیف) و صبر در مقابل گناه. کسی که در مقابل مصیبت و گرفتاری صبر کرد، خداوند سیصد درجه مقام به او می‌دهد که فاصله هر درجه با درجه دیگر به اندازه فاصله بین آسمان و زمین است. کسی که در مقام تکلیف صبوری کند خداوند برای او ششصد درجه قرار می‌دهد که بین هر درجه‌ای با درجه دیگر به اندازه زمین تا عرش خدا، فاصله وجود دارد و کسی که در مقابل گناه صبوری کند، برای او نهصد درجه می‌نویسند که بین هر دو درجه، فاصله‌ای به اندازه آخر زمین تا آخر عرش وجود دارد.
صبر در اطاعت یعنی صبوری کردن در فرمانبرداری از خدا و انجام وظایف الهی به همان شکلی که خداوند به عهده ما گذاشته است. وظایف و تکالیف یعنی عبادت. عبادت خدا، وسیله‌ای برای ملاقات خدا است.
سوره کهف آیه 110 می‌فرماید: "فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً؛ پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!
برای اینکه بتوانیم این عبادت را وسیله‌ای برای ملاقات خدا قرار بدهیم، مراقبت در عبادت و بندگی لازم است. این مراقبت را صبوری در عبادت می‌گویند.
صبوری در عبادت از سه ناحیه دیده می‌شود:
ناحیه اول: صبوری قبل از انجام عمل.
لازم است انسان قبل از اینکه عمل عبادی را انجام بدهیم، موانع یعنی آنچه باعث می‌شود انسان به عبادت خدا رجوع نکند را برطرف کند. باید تکبر و کسالت و تنبلی را کنار گذاشت. یکی از موانع انجام عبادت‌های مالی، بخل است. باید بخل را کنار گذاشت.‌ پس باید خودمان را از رذائل اخلاقی که مانع از انجام تکلیف می‌شود پاک کنیم.
ناحیه دوم: صبوری حین عمل.
یعنی شما عمل را انجام می‌دهیم؛ ولی چیزی مانع از عبودیت می‌شود. این در زمانی اتفاق می‌افتد که شما از خداوند غفلت داریم. نماز می‌خوانیم؛ ولی به حسب عادت. باید کاری بکنیم که غفلت از بین برود و اخلاص در مقام نیت حاصل شود.
ناحیه سوم: صبوری پس از عمل.
یعنی عمل را از ریا پاک کنیم. باید مراقب بود که عمل، انسان را دچار عُجب نکند.